Wystawa plakatów podczas 41. sesji Komitetu Światowego Dziedzictwa w Krakowie
Ochrona zabytków i odbudowa Warszawy w plakatach powojennej Polski
2-12 lipca 2017
41. sesja Komitetu Światowego Dziedzictwa w Krakowie
International Conferences and Entertainment ICE Kraków, ul. Marii Konopnickiej 17, Kraków
Kuratorka wystawy: Izabela Iwanicka
Wystawa Ochrona zabytków i odbudowa Warszawy w plakatach powojennej Polski jest prezentowana podczas 41. sesji Komitetu Światowego Dziedzictwa w Krakowie w ramach wydarzeń zatytułowanych "Polska po traumie - kultura i odbudowa". Została oficjalnie otwarta przez wicepremiera prof. Piotra Glińskiego.
Rzeczpospolita Polska po zakończeniu drugiej wojny światowej to tonące w zgliszczach państwo ze stolicą – symbolem, świadkiem próby całkowitego unicestwienia przez okupanta. Zniszczenie miasta w ponad 80% i upaństwowienie gruntów na jej obszarze w 1945 r. dały architektom i urbanistom niespotykane wcześniej możliwości kreacji nowej tkanki miejskiej -polegające zarówno na zaplanowaniu miasta na nowo jaki i rekonstrukcji jej najcenniejszych historycznych części. Odbudowa Warszawy odegrała także znaczącą rolę w nowej sytuacji społeczno-politycznej – jednoczyła społeczeństwo pod wszechobecnym hasłem „Cały naród buduje swoją stolicę”. Realizacja tego planu była możliwa dzięki utworzeniu w 1945 r. Biura Odbudowy Stolicy, którego archiwa zostały zaliczone do najcenniejszych przykładów dziedzictwa dokumentalnego w dziejach ludzkości i wpisane przez UNESCO w 2011 r. na Listę Pamięci Świata. Finansowanie szeroko zakrojonych prac było zagwarantowane przez ogólnokrajowy fundusz zw. Społecznym Funduszem Odbudowy Stolicy (SFOS), który przez lata gromadził środki pochodzące z podatków i różnego typu danin społecznych.
Wyjątkowym świadectwem rozmachu akcji propagującej odbudowę Warszawy są plakaty o charakterystycznym dla tego medium sposobie przekazywania treści pomnożonej przez wielotysięczne nakłady. Wykorzystywały krótki i czytelny komunikat wizualny trafiając do szerokiego grona odbiorców. Plakat Mariana Stachurskiego „Cały naród buduje swoją stolicę”, jak i Huberta Hilschera głoszący to samo hasło, prezentują wizję zrekonstruowanego Starego Miasta i nowych budynków, m.in. Pałacu Kultury i Nauki, w sposób wyidealizowany, sięgając do repertuaru narodowych biało-czerwonych motywów. Symbole odbudowanej Warszawy pojawiają się także na plakacie z hasłem „Wspólnym wysiłkiem budujemy Warszawę”, jednak tu akcent położony jest na przedstawioną w bezpośredni sposób, pożądaną i zgodną z ówczesną ideologią współpracę różnych grup społecznych - z wyraźnie dostrzegalnym entuzjazmem.
Atencja jaką otaczano ocalałe lub restaurowane zabytki oraz potrzeba propagowania haseł ochrony dziedzictwa kulturowego czy informowania o różnych akcjach, jak międzynarodowe dni ochrony zabytków, stały się przyczyną rozwoju jednego z typów plakatu społecznego. Autorami tych prac są wybitni graficy projektanci, m.in. kojarzeni z tzw. polską szkołą plakatu, jak Wojciech Fangor, Henryk Tomaszewski, Tadeusz Jodłowski, Jerzy Treutler, Waldemar Świerzy oraz pokolenie ich następców: Jerzy Czerniawski, Krzysztof Tyczkowski. Aby zainteresować odbiorców niepowszednim tematem ochrony dziedzictwa kulturowego twórcy często stosowali prosty zabieg kompozycyjny wykorzystując w projekcie fotografię. Wyróżniali wybrany element architektoniczny (Tadeusz Jodłowski, Stanisław Zagórski) czy fragment budynku (Krzysztof Tyczkowski z Grzegorzem Przyborkiem) lub dzieła sztuki (Wojciech Fangor z Henrykiem Tomaszewskim). Ostatni ze wspomnianych plakatów promujący Dni Ochrony Zabytków w 1960 r. wszedł na stałe do kanonu polskiej sztuki plakatu.
Izabela Iwanicka
Więcej o wydarzeniach "Polska po traumie" i 41. sesji Komitetu Światowego Dziedzictwa
