Jak to było możliwe? O powstaniu Międzynarodowego Biennale Plakatu w Warszawie

Katarzyna Matul Jak to było możliwe? O powstawaniu Międzynarodowego Biennale Plakatu w Warszawie, Universitas, Kraków, 2015

Jak to było możliwe, że w kraju komunistycznym zezwolono na zorganizowanie imprezy kulturalnej, w której przepływ pomiędzy sztuką Zachodu oraz działaniami artystycznymi w bloku państw komunistycznych dokonywał się w sposób ignorujący istnienie żelaznej kurtyny? Niniejsza książka wyjaśnia, że mamy tu do czynienia jedynie z pozornym paradoksem. Idea Biennale była bowiem zbieżna z propagandowymi celami polityki kulturalnej komunistycznych władz w latach 60. XX wieku. Plakat został uznany za produkt eksportowy, doskonałe medium promujące dokonania systemu komunistycznego.

Jednocześnie pomysłodawcom warszawskiego Biennale przyświecał ambitny cel: wydarzenie miało na trwałe zagościć na mapie najważniejszych światowych przeglądów sztuki współczesnej, takich jak Biennale w Wenecji czy Biennale w São Paulo. Chodziło więc o to, by plakat uczynić jedną z dyscyplin sztuki współczesnej. Ten śmiały cel przekuwany był na przemyślaną strategię „konsekracji” plakatu, dzięki której stawał się on dziełem sztuki. Wzorując się na największych przeglądach sztuki, organizatorzy Biennale Plakatu dbali, by samemu konkursowi towarzyszył szereg innych przedsięwzięć, takich jak: sympozjum poświęcone znaczeniu obrazu w przestrzeni miejskiej, wystawa retrospektywna plakatu polskiego zorganizowana w Muzeum Narodowym w Warszawie, publikacje książkowe i albumowe. Istotny był także niezwykle przemyślany dobór zapraszanych gości, krytyków sztuki oraz jurorów. W założeniu Biennale miało skupiać szerokie środowisko opiniotwórcze, do którego należeli nie tylko wybitni znawcy plakatu oraz graficy, lecz również artyści, krytycy sztuki współczesnej, dyrektorzy instytucji kultury, kuratorzy najbardziej prestiżowych muzeów sztuki współczesnej, takich jak Museum of Modern Art (MoMA) w Nowym Jorku czy Stedelijk Museum w Amsterdamie.

Z jednej strony ten błyskawiczny awans plakatu z ulicy na salony sztuki przyjmowany był entuzjastycznie, z drugiej – generował uzasadnione pytanie o funkcję, jaką plakat miałby spełniać w tym nowym, a zarazem sztucznym dla siebie środowisku. Dyskusje wokół prób zdefiniowania tego, czym jest plakat, jaką rzeczywiście pełni funkcję: reklamową czy estetyczną, zmagały się z paradoksem uznania za obiekt muzealny medium użytkowego.

 

Katarzyna Matul

Książka Katarzyny Matul poświęcona I Międzynarodowemu Biennale Plakatu, które miało miejsce w Warszawie w 1966 roku jest interesującą monografią wydarzenia. Biennale mając wielkie znaczenie dla środowiska polskich plakacistów wpisywało się w szerszą politykę kulturalną Polski okresu późnego Gomułki. Odwilż już odeszła a zbliżał się rok 1968. Polska szkoła plakatu, o której wiele mówiono, stała się teraz materiałem eksportowym polskiej kultury. Ona też otwierała drogi i umożliwiała kontakty polskich artystów z czołówką twórców na świecie. Tak powstało Biennale Plakatu, takie były jego początki. O tym wszystkim z precyzją badacza i pasją historyka sztuki opowiada autorka.
Andrzej Turowski