Plakat polski ze zbiorów Muzeum Polskiego w Ameryce i Misji Polskiej w Orchard Lake
Plakat polski ze zbiorów Muzeum Polskiego w Ameryce i Misji Polskiej w Orchard Lake
25 listopada 2016- 26 lutego 2017
Nowa Galeria
Kuratorzy wystawy: Mariusz Knorowski, Dariusz Subocz (Muzeum Piśmiennictwa i Drukarstwa w Grębocinie)
Prezentowany zbiór plakatów, druków okazjonalnych i ilustracji ze zbiorów amerykańskich nie stanowi zwartej całości opisującej określony temat. Jest to luźna konstelacja wizualnych imponderabiliów, które nie sposób klasyfikować ze względu na wartości artystyczne, czy estetyczne. To ich ważność dokumentalna jest tu właściwością nadrzędną, gdyż postrzegane były jako świadectwa kultury materialnej i duchowej Polonii, tworząc jej mentalny portret.
To zaledwie fragment większej całości znajdującej się w posiadaniu Muzeum Polskiego w Ameryce i Misji Polskiej w Orchard Lake. Historycznie dotyczą okresu II Rzeczpospolitej.
Do tej pory dzieła te nie były szerzej znane, dlatego też nadal nie są opracowane merytorycznie na zadowalającym poziomie, a niewątpliwie na to zasługują i to z wielu powodów.
W pierwszej kolejności musiały być poddane pracom konserwatorskim, niekiedy nawet częściowej rekonstrukcji, by móc w przyszłości stać się przedmiotem szczegółowych badań. Było to możliwe dzięki jednemu z priorytetów Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego dotyczącego inwentaryzacji polskiego dziedzictwa kulturowego poza granicami.
Zaprezentowany zbiór to kolejny znaczący zasób obiektów graficznych pomnażający naszą wiedzę o aspiracjach kulturotwórczych środowiska emigracyjnego, mapa poszukiwań jego identyfikacji w oddaleniu od starego kraju. Ideowo silnie akcentowany jest pietyzm wobec tradycji i obyczaju polskiego, egzotyczna odmienność folkloru, co miało podkreślać „wiekowy” rodowód Polonii w amerykańskim pejzażu społecznym. Są to więc istotne źródła ikonograficzne opisujące wyidealizowane imaginarium (Imago Poloniae), ilustrujące sposób myślenia o własnej przeszłości, manifestowany w obcym otoczeniu z dumą i nieodłączną nostalgią.
Krajowemu widzowi wizerunki te objawią się jako szczególnego typu atrakcja o nieco anachronicznym wydźwięku. Dzieje się tak z racji drugorzędnej niekiedy funkcji informacyjnej ubranej w dostojne patriotyczne decorum. Artefakty te oglądane z dystansu czasu i w takiej przypadkowej konfiguracji wnoszą interesujące treści do charakterystyki ikonografii narodowej kształtowanej przez różne okoliczności i dziejowe perypetie. Jakże często spontanicznie, bez nadrzędnego planu, czy strategii informacyjnej stanowią wyraz szczerych emocji, wśród których patriotyzm i poczucie narodowej odrębności dominują nad formą, niekiedy nieco naiwną. Wzruszenie budzi sentymentalno-melancholijna poetyka i nadmierna emfaza, czy wszechobecny kontekst religijny, nieodłączny dla narodowej identyfikacji poszukującej oryginalnych środków ekspresji.
W wielu przypadkach są to obrazy osnute wokół rodzimej mitologii, posługujące się utrwalonymi stereotypami, schematycznymi reprezentacjami, których wartość poznawczą można by niekiedy kwestionować, lecz autentyczności uczuć nigdy. W swym popularnym przesłaniu definiują styl myślenia o Polsce, jej tradycjach, obrzędach, obyczajach i nieśmiertelnych personifikacjach, panteonie bohaterów oraz idei sprzężonych z pojęciami najwyższej rangi i doniosłości.
Mariusz Knorowski
