123...polskie plakaty współczesne, które warto zapamiętać
123...polskie plakaty współczesne, które warto zapamiętać
12 lutego - 17 maja 2015
Galeria Główna
Celem projektu jest próba wyodrębnienia ponad stu najciekawszych plakatów, spełniających zadane kryteria oceny. Sprowadzają się one do cech gatunkowych, które dobry plakat powinien w sobie zawierać zgodnie z regułami tej sztuki. Proponowany zestaw, otrzymuje certyfikat jakości, gdyż wydaje się nam, że jest w stanie sprostać takim wymaganiom. Jego status uznajemy zatem za niekwestionowany, chociaż niektórym może wydawać się kontrowersyjny.
„Zapamiętanie” jest tu równoznaczne z rekomendacją. Jej uzasadnienie zawarte będzie w przygotowywanej publikacji, zawierającej analizę formalną i okoliczności powstania dzieł, kontekst historyczny i stopień reprezentatywności utworu dla twórczości danego autora, czy też tendencji dominujących w danym momencie historycznym.
Mamy świadomość, że przedstawienie takiej kolekcji nie wyczerpuje całokształtu zagadnienia. Jest to zaledwie propozycja syntetycznego ujęcia bardzo zawiłej stylistycznie
i zróżnicowanej formalnie linii ewolucji tego gatunku na przestrzeni drugiego półwiecza XX w., w miarę proporcjonalna do upływu kolejnych dekad i faz zmienności rywalizujących ze sobą konwencji.
Wpisany jest w nią epizod nazywany „polską szkołą plakatu”. Jego charakterystyka, nie opisuje jednak całej panoramy zjawisk, jakie w tym czasie występowały. Niekiedy pozostawały one ze sobą w sporze lub demonstrowały kontrpropozycję dla akceptowanej formuły plakatu. Tak więc termin „polska szkoła plakatu” nie może być synonimem całej produkcji artystycznej tego czasu.
Nie powinno się pomijać wszystkich odstępstw od faworyzowanych wzorów w rozważaniach dotyczących ciągłości ewolucji plakatu, tym bardziej dyskryminować, czy wykluczać. Stanowią one niezbywalną część tej opowieści. Ich konfrontacja i zestawienie powinny ułatwić orientację w tej zagmatwanej materii różnym kręgom odbiorców.
Uznaliśmy, że taka ilość pozwala już formułować wiążące oceny, czym plakat polski w rzeczywistości był w tym okresie. W jakim stopniu i w imię jakich racji jego twórcy respektowali paradygmat gatunku, a w jakich punktach świadomie go naruszali lub zlekceważyli.
Proponowany zestaw może stanowić wstęp do zarysowania konturu reprezentatywnego kanonu. Być może wydźwięk całości pozwoli ujawnić desygnat pojęcia „współczesny plakat polski”. Na pewno jednak nie rości sobie pretensji do rozstrzygnięć ostatecznych, ani tym bardziej zamknięcia debaty.
To także sposobność do chociażby częściowej rewizji obiegowych stereotypów, w których ujęciu plakat polski był traktowany zbyt jednostronnie. Jest zatem powód by zainicjować dyskusję na temat: czym w istocie był plakat w Polsce w tym okresie, jaką przedstawia obiektywną wartość, jeżeli wykroczy się poza usankcjonowaną tradycją konstelację samych arcydzieł, znanych i opatrzonych.
Nie jest to wybór arbitralny lecz rezultat pracy zespołowej. Jego zawartość jest wypadkową indywidualnych nominacji, zgłoszonych w trakcie kilku sesji merytorycznych, w których ścierały się różne preferencje i punkty widzenia.
Chodziło nam także o odczytanie treści, wyjaśnienie struktury plastycznej tych prac, które już bez emocji i uprzedzeń daje się w nich odnaleźć i przystępnie zrewaloryzować, bez żadnych pozaartystycznych konotacji, tylko i wyłącznie w kontekście wartości artystycznej, jakie te dzieła w sobie niosą i jaki potencjał sobą demonstrują.
Zbiór ten traktujemy jako otwarty. Może on stanowić podstawę do dalszej weryfikacji tezy o odmienności polskiego plakatu w tym okresie. Zastosowany system selekcji opiera się na różnorodnych kryteriach (zarówno statystycznych, typologicznych i estetycznych), które powinny wzajemnie się wspomagać. Współ-ważność wspomnianych kryteriów, stopień popularności i cyrkulacja niektórych obrazów oraz ich niezbywalne miejsce w historii polskiej plastyki współczesnej potwierdzone ilością przyznanych nagród, stanowią także dodatkowe kryteria. Razem powinny wykreślić rodzaj mapy artefaktów, która dla każdego widza mogłaby być przekonywującą, wartą zapamiętania orientacją w obszarze zjawiska kojarzonego z polskim plakatem współczesnym.
Zespół Muzeum Plakatu w Wilanowie